Ik ben nu helemaal jeugdzorgvrij!”, vertelt Mats (17) enthousiast en opgelucht. “Nooit gedacht dat me dát nog voor mijn 18^e zou lukken.” Vijf jaar lang stond hij onder toezicht van jeugdzorg en heeft hij nauwelijks thuis kunnen wonen. “De hulp die ik kreeg, paste niet bij mij. Pas toen ik op het laatst aan PEL mocht meedoen, veranderde ik.” De rechter vond dat Mats tijdens het PEL-project zó goed aan zichzelf had gewerkt dat de ondertoezichtstelling (ots) eraf kon. Zijn moeder Yvanka is blij dat haar zoon weer gewoon thuis woont. “Hadden we dit maar veel eerder gedaan! Dan was al die ellende niet nodig geweest.”

Al jong is Mats met drugs bezig. De scheiding van zijn ouders heeft er flink ingehakt en het contact met zijn vader is slecht. Mats: “Ik was altijd bezig om ’t iedereen naar de zin te maken. De één wilde dit, de ander dat, en dan ging ik er maar een beetje tussenin zitten. Wat ik ook deed, ik kon het voor mijn gevoel nooit goed doen. De drugs hielp mij om me minder slecht te voelen. Zo kijk ik er achteraf tegenaan.” Zijn moeder vertelt over de foute vriendjes van haar zoon en over zijn woede en agressie: “Hij verbouwde mijn huis, reed onze auto aan gort. Dat heeft me veel geld gekost.” Op een dag raakte Mats in een psychose als gevolg van Extasy. Hij hing zichzelf op aan een touw in het slaapkamerraam. Yvanka: “Ik ontdekte ‘t net op tijd. Dat moment vergeet je nooit meer.”

Niemand zag mijn échte probleem 

Zo kwam het gezin in de molen van ondertoezichtstelling (ots) en gezinsvoogdij. Er werd naar passende hulpverlening gezocht. Een traject bij Novadic-Kentron zag Mats niet zitten. “Bij het intakegesprek ging het al meteen mis. Ze waren alleen maar gericht op verslaving, terwijl ik dat niet als mijn échte probleem zag. Hun wachtlijst was ook veel te lang.” Vervolgens zat Mats een hele tijd in een gesloten behandelgroep in Zuid-Limburg. Ook daar schoot hij niet veel mee op. “Ik wist precies hoe ik anderen naar de mond moest praten. Het leek misschien beter te gaan, maar ik voelde me juist slechter. Voor mijn gevoel was er niemand die zich afvroeg waaróm ik eigenlijk drugs gebruikte.” Hij kreeg het advies om de ‘Yes We Can Clinics’ te proberen, maar die wilden hem niet in behandeling nemen. Yvanka: “Beide ouders moesten meewerken en dat wilde mijn ex niet. Toen hield het dus op.” Met Carnaval liep Mats weg van de gesloten groep. De gezinsvoogd gaf hem de keuze: ‘Of je zit nog een jaar gesloten óf je gaat met PEL naar Frankrijk’.

Zorggezin met bejaarde paarden

Moeder Yvanka was in eerste instantie boos, ze had het gevoel dat ze moesten kiezen uit twee kwaden. “Frankrijk zag ik sowieso niet zitten, ik wilde Mats niet zo ver bij me vandaan hebben.” Maar Mats koos toch voor PEL, na gesprekken met de PEL-begeleider van Bijzonder Jeugdwerk. Achteraf zijn ze allebei toch tevreden over die keuze. Yvanka: “Ik zie dat Mats bij PEL dingen heeft geleerd die hij anders niet geleerd zou hebben. Hij is echt veranderd, in positieve zin.” Mats: “Het begin was wel zwaar, hoor. Ik zat eerst bij een koeienboerderij. Omdat ik geen zin had in dat werk, kreeg ik ruzie met de boer. Maar ja, het lukt je niet om zomaar weg te komen. Je moét gewoon wel door. Daarna werd ik geplaatst bij een gezin dat een soort paarden-bejaardenhuis had en huisjes verhuurde. Een Fransman met zijn Nederlandse vrouw, echt hele fijne mensen waren dat. In de tuin hadden ze hun eigen kabelbaan gemaakt. Het werk was super: sleutelen aan de quad, dieren verzorgen, huisjes helpen renoveren, ontbijtjes brengen naar de gasten. Met mijn zorgmoeder kon ik goed praten. Ja, het was een geweldige plek. Toen ik daar klaar was, wilde ik helemaal niet meer weg.”

Ik had wel een Mercedes kunnen kopen

Met zijn ouders en zussen schreef hij in het begin vooral brieven. Yvanka: “Dat gaat allemaal per post, dus veel langzamer dan Whatsappen of mailen. Vond ik wel fijn hoor, want je kunt niet direct op elkaar reageren. Je gaat goed nadenken over wat je schrijft.” In Frankrijk leerde Mats zichzelf steeds beter kennen. “Je hebt daar heel veel tijd om na te denken over je leven. Dat gaat automatisch, er is niets wat je kan afleiden. Ik was iemand die altijd voor dingen wegliep. Als iets me niet lukte of als iets niet leuk was, dan kneep ik er tussenuit. In Frankrijk kom je niet ver zonder telefoon of pinpas. De dichtstbijzijnde supermarkt is 20 km lopen. Op een dag moest ik een kuub paardenvoer omscheppen. Dat was zó saai dat ik ermee wilde stoppen. Maar toen dacht ik bij mezelf: “Kom op jongen, dóórgaan. Maak er gewoon het beste van!” Met roken en blowen is hij snel gestopt. “Dat was gewoon niet te betalen in Frankrijk. Als ik optel hoeveel geld ik de afgelopen jaren daaraan heb uitgegeven, had ik nu wel een Mercedes kunnen kopen”, zegt hij lachend. Bij het zorggezin ontdekte hij dat werken in de bouw hem goed ligt. “Zo kwam ik op het idee om een bouwopleiding te gaan doen.”

Lekker frikadellen eten

In Frankrijk werd Mats in een rap tempo zelfstandiger en volwassener. Het ging zo goed, dat hij al snel weer naar Nederland mocht. Mats: “Natuurlijk wilde ik het liefst meteen naar huis, maar ik wist dat dat niet verstandig was, met de verleiding van drugs en verkeerde vrienden.” Bij een zorggezin in Limburg kreeg hij de kans om eerst rustig aan zichzelf te werken. Hij herinnert zich de frikadellen die zijn zorgmoeder bakte toen hij aankwam. “Daar had ik zo’n zin in, want die hadden ze niet in Frankrijk.” Het klikte meteen met dat zorggezin. Hij is zijn zorgmoeder dankbaar dat ze zoveel voor hem heeft gedaan. “Ik wilde werken en ze kwam gelijk met een sollicitatieformulier van de bouwmarkt aanzetten. Bij de Gamma heb ik toen de hele zomervakantie gewerkt. Na de zomer hielp ze me om een stage te vinden bij een stukadoorsbedrijf. Ze waren daar heel tevreden over mij. Ook kon ik gelijk beginnen met de mbo Entree-opleiding bij de Korenaer in Deurne.”

Baas over je eigen leven

Yvanka: “Dat zorggezin in Limburg heeft hem zo warm opgevangen. Alles wat hem dwars zat, heeft hij van zich af kunnen praten. Ook voor mij stond de deur altijd open. Als er iets was, dan belden ze me. Ik voelde me nooit buitengesloten. We deden het echt samen.” Mats vertelt ook over de PEL-begeleider die wekelijks langs kwam. “Hij zei tegen me: ‘Jij bent de baas over je eigen leven, zeg maar wat je wil. Ik ga jou helpen om dat bereiken. Ik was altijd gewend dat hulpverleners de regie hadden, nu had ik het zelf. Dat voelde beter. Hij ging me niet dingen lopen verbieden of me dwingen.” Thuis kreeg Yvanka ambulante opvoedondersteuning vanuit PEL: “Ik had na de scheiding veel last van schuldgevoel, waardoor ik Mats teveel wilde pleasen, alles voor hem wilde regelen. Ik leerde dat ik hem meer zélf moest laten oplossen. En als er iets verkeerd gaat, proberen om positief te reageren.” In de weekends dat Mats thuis was, kon ze oefenen. Yvanka: “Zo kreeg ik langzaam  het vertrouwen weer terug.”

Hij vond dat ik goed bezig was

Sinds een half jaar woont Mats weer thuis. De eerste 6 weken waren spannend, dat ging niet meteen vanzelf. Mats: “Ik was onzeker of ‘t me zou lukken. Ik heb toen wel even getwijfeld of ik niet beter terug kon naar het zorggezin. Maar mijn PEL-begeleider zei dat die twijfel erbij hoorde en dat ik me geen zorgen hoefde te maken. Hij vond dat ik goed bezig was.” Yvanka zegt dat haar zoon met sprongen vooruit is gegaan. “Een jaar geleden zat hij nog in een bubbel van boosheid en agressie. Nu herken ik weer de lieve, zorgzame jongen die hij vroeger was. Ik heb weer een normale puber in huis. Als Mats vroeger boos werd, dan barstte gelijk de bom. Nu gaat hij even afkoelen op zijn kamer met de muziek op standje honderd. Daarna praten we erover.” Ze is blij dat het zo goed gaat met Mats. Hij heeft zijn Entreediploma gehaald, is begonnen aan de mbo-bouwopleiding en heeft al een half jaar een betaalde baan bij een stukadoorsbedrijf in de buurt. Daar zijn ze erg tevreden over hem. “Mijn baas zegt dat ik gouden handen heb en veel geld kan verdienen”, vertelt Mats grijnzend. Hij weet nog dat de PEL-begeleider tegen hem zei: ‘Werk en school zijn saai, maar in het weekend kun je een feestje bouwen’. Ja, zo kijk ik er nu ook tegenaan: gewoon volhouden en doorzetten. De beloning komt daarna.” Mats is bezig te sparen voor zijn rijbewijs en een auto. Ook koopt hij zijn eigen kleren, omdat ie zijn moeder geld wil besparen. “Ik heb haar al zoveel gekost.” Yvanka is trots op haar zoon: “Mats heeft enorm hard gewerkt om dit te bereiken. Eerst zaaien en nu kan hij oogsten. Alle credits gaan naar hem.”

Laat je kind nooit vallen

Mats en Yvanka geven hun tips graag door aan anderen. Mats begrijpt dat jongeren het eng vinden om met PEL naar Frankrijk te gaan, omdat het iets vreemds is. “Ja, ik snap dat wel. In Frankrijk ga je helemaal uit je comfortzone. Maar dat is juist goed. Er is niemand die jou kan beïnvloeden. Daardoor kun je écht voor jezelf kiezen. Ik zou zeggen: gebruik die kans en ga ervoor.” Zijn moeder benadrukt hoe belangrijk het is dat er ná Frankrijk nog een stukje nazorg is. Eerst bij een zorggezin in Nederland en daarna met een ambulant begeleider aan huis. Wat ze graag wil meegeven aan ouders: “Maak vooral goed gebruik van de handvatten die ze je aanreiken. Schroom niet om de PEL-begeleiders te bellen als je ergens mee zit. Zij hebben zoveel ervaring, ze weten precies waar ze over praten. En ook dit: laat je kind nooit vallen, wat hij ook heeft uitgevreten. Je kind kan in een korte periode veranderen. Ik heb het zelf gezien.”