Back on Track: innovatief programma om uithuisplaatsing te voorkomen

Uithuisplaatsing van een jongere is bijzonder ingrijpend, zeker als het om gesloten plaatsing gaat. Hoe kun je dat voorkomen? En is er een alternatief te bedenken? De gemeente Roermond ging op zoek naar antwoorden en vond die bij Rubicon Jeugdzorg en Bijzonder Jeugdwerk. De twee organisaties ontwikkelden ‘Back on Track’, een innovatief programma dat start in de regio Midden Limburg Oost. “We zijn heel enthousiast over de opzet en hebben er positieve verwachtingen van”, zegt wethouder Marianne Smitsmans van Roermond. Het is een uniek programma, omdat de regie echt bij het gezin ligt.” Verwijzers uit de regio kunnen vanaf eind 2017 nieuwe gezinnen aanmelden voor Back on Track.

Back on Track als pilot
De komende 2 jaar gaan zo’n 30 gezinnen uit Roermond, Echt-Susteren, Maasgouw en Roerdalen meedoen aan de pilot. Als alternatief voor uithuisplaatsing (of om een uithuisplaatsing te bekorten) krijgen deze jongeren en hun ouders een intensief programma aangeboden. De nadruk ligt op samenwerking binnen het gezin en ook belangrijke personen uit het netwerk doen mee. “Het gaat erom dat ze na dit traject weer op eigen kracht verder kunnen met hun leven.”

Jongeren en gezinnen met ernstige problemen
De beoogde deelnemers zijn gezinnen met jongeren die ernstig zijn vastgelopen. Bijvoorbeeld vanwege heftige conflicten, spijbelen, voortijdig schoolverlaten, drugsgebruik, agressie, overlast, criminaliteit en zwerfgedrag. De jongeren hebben geen duidelijk toekomstperspectief en zijn vaak geneigd om zorg te mijden. “In de eerste fase besteden we daarom veel aandacht aan het opbouwen van een relatie en het motiveren van de jongere en zijn netwerk”, vertelt Anne Bouw (Bijzonder Jeugdwerk). “Ook start een oudertraining waarin ouders kennis maken met een andere manier van opvoeden.” De aanbieders kunnen Back on Track ook inzetten op basis van een voorwaardelijke machtiging van de kinderrechter. In dat geval is elektronisch toezicht inzetbaar als extra hulpmiddel.

Intensief programma
De tweede fase speelt zich af in de Ardennen waar het gezin een nieuwe start gaat maken in een afgelegen omgeving. De deelnemers doen in een lang weekend nieuwe ervaringen op waardoor ze meer inzicht krijgen in elkaar en elkaars hulpvragen. Ze worden uitgedaagd op zoek te gaan naar wat ze willen veranderen in hun leven. Samen maken ze een plan van aanpak. Daarna gaat het gezin nog circa 3 maanden thuis met dit plan aan de slag, gecoacht door hun hulpverlener. Het is een intensief ambulant traject met gezinstherapie en trainingen op maat. De ouders gaan verder met de oudertraining ‘Nieuwe Autoriteit’ waarin ze leren om hun opvoedstijl aan te passen. Op de helft van het traject gaat het gezin weer naar de Ardennen om even afstand te nemen van hun situatie. Daar bespreken ze hoe het gaat en waarom bepaalde voornemens wel of niet zijn gelukt. Successen worden gevierd en het gezin spreekt af hoe ze de laatste fase ingaan. De specifieke expertises van Bijzonder Jeugdwerk (ervarend leren) en van Rubicon Jeugdzorg (Nieuwe Autoriteit Geweldloos Verzet) sluiten in dit programma naadloos op elkaar aan.

Denktank in Roermond
Hoe is het idee ontstaan? Hanneke Wijninga, beleidsadviseur Jeugd bij de gemeente Roermond: “Het is begonnen bij een denktank, bestaande uit wethouder Marianne Smitsmans, bestuurders van jeugdhulpinstellingen, de Raad voor de Kinderbescherming en de rechtbank. In deze denktank werden dilemma’s binnen de jeugdzorg besproken en naar oplossingen gezocht. Zo wilden zij onderzoeken of het mogelijk is dat minder jongeren uit huis worden geplaatst of minder lang in (gesloten) groepen verblijven. Uithuisplaatsing is een ingrijpende en kostbare maatregel. Maar het alternatief moest natuurlijk wel voldoende stevig zijn. Tot nu toe was dat er nog niet.”

Eigen kracht en eigen regie
Volgens Wijninga hebben de twee jeugdhulpaanbieders goed geluisterd naar de wensen, want het voorgestelde programma voldeed aan alle voorwaarden. “Wij vinden dat dit programma perfect past in de transformatiegedachte. Het gaat uit van de eigen kracht van gezinnen en vindt grotendeels plaats in de thuisomgeving. Ouders staan geen moment buitenspel en houden steeds de regie. Wat we ook sterk vinden, is dat het programma minder verbaal is dan de klassieke hulpverlening en daardoor goed aansluit bij de ‘doeners’ mentaliteit van de doelgroep. Ook het Ardennen-traject vinden we een waardevol element. Gezinnen nemen even afstand te nemen van de hectiek thuis, waardoor ze zich beter kunnen focussen op wat ze willen veranderen. ”

Samenwerking in de jeugdzorg
Ze is zeer tevreden over de samenwerking tussen de twee aanbieders. “We zien graag dat organisaties, zoals Rubicon Jeugdzorg en Bijzonder Jeugdwerk, op deze manier samenwerken en elkaar aanvullen met hun eigen expertise. Beide organisaties hebben ruime ervaring met de doelgroep en dat heeft grote meerwaarde voor de complexe problemen die in deze gezinnen spelen.” Ook verwijzers, waaronder Bureau Jeugdzorg, het Centrum voor Jeugd en Gezin en de Raad voor de Kinderbescherming, waren nauw bij het innovatieproces betrokken, wat volgens Wijninga heel waardevol was. Het team van Back on Track, dat bestaat uit medewerkers van Rubicon Jeugdzorg en Bijzonder Jeugdwerk, is nu volop bezig met de voorbereidingen. Verwijzers uit de regio kunnen vanaf eind 2017 nieuwe gezinnen aanmelden.

Uithuisplaatsing voorkomen
De investering in Back on Track moet uiteraard ook iets opleveren. Wanneer is de pilot geslaagd? “Als we na 2 jaar daadwerkelijk kunnen aantonen dat er uithuisplaatsingen zijn voorkomen of residentiële dagen zijn uitgespaard”, zegt Hanneke Wijninga. “Ook kijken we uiteraard naar zaken als tevredenheid van gezinnen en verwijzers. We zullen nagaan of het aanbod passend genoeg is en we maken natuurlijk een kosten-batenafweging. Tijdens de pilot evalueren we de aanpak elke 3 maanden. Waar nodig stellen we die bij op basis van ervaringen uit de praktijk. Als de pilot slaagt, maar wellicht al eerder, zullen we ook andere jeugdzorgaanbieders uitnodigen om zich aan te sluiten bij dit initiatief. Hoe meer uithuisplaatsingen we kunnen voorkomen of bekorten, hoe beter.”

Meer weten over Back on Track? Neem dan contact op met:
Bijzonder Jeugdwerk: Edwin Schuurmans, tel. 0493-312589 of e.schuurmans@bj.nl

Lees hier het persbericht over Back on Track van de Gemeente Roermond.