Bijzonder Jeugdwerk pakt straatcultuur aan

“Politie en andere professionals hebben steeds minder grip op deze groepen. Daarom zijn we gaan in 2010 werken met ervaringsdeskundigen: de medewerkers van Shouf Kedemk. Deze jongens komen zelf uit de scène, hebben in de bak gezeten. Ze hebben street credibility, waardoor ze makkelijker respect en vertrouwen winnen. Door contact te leggen met de overlastgevers, proberen ze de rust terug te brengen in de wijk en jongeren aan te sporen iets van hun leven te maken. Zij zijn zelf het levende voorbeeld.”

Hoe zou je de straatcultuur omschrijven?
“De huidige straatcultuur is heel anders dan we gewend waren. Je merkt het op straat. Er wordt een ander spel gespeeld. Deze jongeren groeien op in grote gezinnen, te kleine huizen, vaak met werkeloze ouders. Ze zijn tegen de burgerlijke cultuur, zetten zich af tegen alles. De kenmerken zijn al eens beschreven in de literatuur: dwingend taalgebruik (‘je moet dit voor mij doen’), assertief en snel, er goed uitzien (bling bling), schijt hebben aan alles, opkomen voor jezelf en je vrienden, bikkelhard, succes, chickies en chill zijn (relaxed, bij de hand). Je bent in ieder geval geen loser, zoals je vader. Je levensdoel is zonder enige inspanning rijk te worden, met mooie chickies om je heen.”

Hoe is die straatcultuur ontstaan?
“Sinds 11 september 2001 is er fundamenteel iets veranderd denk ik. Het vertrouwen in de multiculturele samenleving is verdwenen. Mensen bekijken allochtonen sinds die tijd met achterdocht en argwaan; ze krijgen overal de schuld van. Als je Mohammed heet, heb je minder kansen dan als je Bart heet. Vind je het dan gek dat groepen zich buitengesloten voelen en zich ernaar gaan gedragen? Het is een self fullfilling prophecy.”

Zijn het vooral Marokkanen die zich misdragen?
“Door de media wordt vaak beweerd dat de straatcultuur vooral draait om Marokkaanse jongeren, die op straat rondhangen en hun school niet afmaken. Maar het tegendeel is waar. Dat ontdekten onze Shouf Kedemk-medewerkers, die contact legden met de harde kern uit Helmond-West. Van de 33 jongeren uit die groep waren er maar 9 van Marokkaanse afkomst. Ook de grote leider van de groep, een 19-jarige jongen, bleek niet Marokkaans te zijn. Die jongen studeerde nota bene medicijnen! Hij maakte zelf geen vuile handen, maar wist precies hoe hij anderen moest aanzetten om waardeloos gedrag vertonen. Het is dus een misverstand dat het alleen om kansloze Marokkaanse jongeren zou gaan die overlast geven.”

In welke aanpak gelooft Bijzonder Jeugdwerk?
“Harde repressie werkt niet bij deze jongeren, dat blijkt keer op keer uit onderzoek. Tijdens een langdurige gevangenisstraf bouwt zo’n jongen de haatgevoelens alleen maar verder op. Straffen kan wel, maar dan kort en direct, passend bij wat iemand deed. Natuurlijk hebben deze jongeren grenzen nodig, die willen ze ook, maar je moet niet als een politieagent op je strepen gaan staan, dan lachen ze je in je gezicht uit. Deze jongeren zoeken altijd het conflict op. Als volwassene moet je dus niet je gelijk proberen te halen, dat werkt averechts. In de straatcultuur draait alles om respect. Als je zorgt dat een jongen afgaat waar zijn vriendengroep bij is, dan krijg je die hele groep over je heen. Als je hem iets wilt zeggen, dan kun je hem beter apart nemen, zodat hij geen gezichtsverlies lijdt.”

Hoe krijg je ze weer op het rechte pad?
“Het lukt alleen als je probeert aansluiting te vinden bij die jongeren. Als je authentiek bent en net zo scherp als zij. Pas dan win je respect. Onze Shouf Kedemk-medewerkers laten dat zien. Ik ben ervan overtuigd dat deze jongeren uiteindelijk gewoon gezien willen, net als ieder ander mens. Aandacht en erkenning, dat is de beste motivatie om weer iets van je leven te maken. Al vaker heb ik gezien dat een jongen, als hij eenmaal de liefde van z’n leven heeft gevonden, weer op het rechte pad komt. Stel je maar voor, dat je door iedereen bent uitgekotst, door je ouders, school, de maatschappij. Als je dan iemand ontmoet die jou werkelijk de moeite waard vindt, daar gaat veel kracht van uit.”

Is het probleem in Helmond-West nou echt zo groot?
“Nee, het is behoorlijk opgeblazen door de media in de afgelopen maanden. De overlast van hangjongeren is hier echt niet groter dan in andere steden. Het is een illusie dat je de straatcultuur en de overlast 100% kunt uitbannen.
Jammer genoeg heeft alle media-aandacht de woede onder wijkbewoners vergroot. Er hangt nog steeds een ballon met negatieve emoties boven die wijk. We steken er veel energie in om die ballon leeg te laten lopen. Dat doen we van twee kanten. Terwijl de Shouf Kedemk-medewerkers zich richten op de hangjongeren, richten de jongerenopbouwwerkers zich op de wijk. Ze gaan in gesprek met bewoners die overlast ervaren van jongeren op straat. Ook treden ze op als buurtbemiddelaar bij conflicten. Door praktische problemen op te lossen, proberen ze de buurt actief vooruit te helpen.”

Heeft jullie aanpak effect?
“Ja, we hebben de situatie in Helmond-West al een hele tijd onder controle. Eigenlijk is het al maanden ronduit saai in de wijk. Zelfs tijdens de Ramadan was het rustig. Normaal kan het ’s nachts onrustig
zijn, omdat ze pas na zonsondergang mogen eten. Om te zorgen dat jongeren geen overlast zouden veroorzaken, hebben we ’s nachts een voetbaltoernooi georganiseerd. Het was een groot succes, er kwam ruim 50 jongeren op af en het bleef de gehele Ramadan rustig in de wijk. Met weinig kosten – de reeks voetbalactiviteiten inclusief zaalhuur heeft ons slechts 258 euro gekost – hebben we veel bereikt.”