Ervaringsleren op de boerderij: wat levert het op?

Effecten van ervaringsleren op de boerderij

Opzienbarende effecten bij jongeren en hun ouders. Dat melden de onderzoekers die tussen 2011 en 2013 onderzoek deden naar ervaringsleren op de boerderij. De resultaten zijn zo positief, dat de onderzoekers vinden dat deze hulpvorm eerder in de jeugdzorgketen een plek moet krijgen. De onderzoeksresultaten worden begin september gepresenteerd op een internationaal congres in Kopenhagen. Hier leest u alvast een preview van de resultaten.

Verleden
In het verleden is maar mondjesmaat onderzoek gedaan naar de effecten van ervaringsleren op de boerderij. Voor de Brabantse zorgaanbieders Juzt, Topaze en Bijzonder Jeugdwerk was dat aanleiding om een onderzoek te starten naar deze hulpvorm. Het onderzoek werd gefinancierd door de provincie Noord-Brabant en uitgevoerd door Praktikon en de universiteit van Wageningen.

Doelgroep
Voor de start van het boerderij-traject woonde driekwart van de jongeren thuis (vaak in gebroken gezinnen met afwezige vader) en een kwart woonde in een instelling. Er werden problemen geconstateerd op diverse levensgebieden (ruzie thuis, schooluitval, verkeerde vrienden, geen vrije tijdsbesteding, middelengebruik, schulden, agressief/risicovol gedrag of juist teruggetrokken en angstig gedrag). Veel jongeren gingen niet meer naar school of hadden geen werk. Meer dan de helft had al eerder hulp ontvangen, maar zonder succes. De meeste ouders meldden vooraf een extreem hoge opvoedbelasting. Meer dan de helft van de opvoeders had last van depressieve stemmingen en gezondheidsklachten.

Traject
In het twee jaar durende onderzoek werden 52 jongeren (13-18 jaar), hun ouders en hulpverleners ondervraagd. De deelnemende jongeren woonden en werkten gemiddeld 6 maanden op de boerderij. Na afloop gingen de meeste deelnemers weer thuis of op zichzelf wonen. Ook kregen ze nog een tijdje ambulante begeleiding om het geleerde in de praktijk toe te passen. De meeste jongeren zaten na afloop weer op school of hadden werk.

Verbeteringen
Tijdens het traject vulden de deelnemers driemaal een vragenlijst in en zes maanden na afloop nog één. Daarin werd gevraagd naar problemen die de deelnemers ervoeren en of die waren afgenomen of toegenomen. Aan het eind van het traject waren aanzienlijke verbeteringen te zien op alle onderzochte aspecten. Bijna alle effecten zijn middelgroot tot groot te noemen. Met name ouders melden dat het probleemgedrag van hun kind sterk is afgenomen, de ouder-kind relatie is verbeterd en de opvoedproblemen zijn verminderd. Ook de begeleiders zien een afname van het probleemgedrag, dat gepaard gaat met een toename van tevredenheid en geluk. Dagbesteding en vrijetijdsbesteding van de jongere zijn toegenomen en gebruik van verboden middelen is afgenomen. Er zijn geen strafbare feiten (meer) gepleegd.

Maatwerk
Op dit moment wordt de boerderij vaak ingezet bij jongeren die al een geschiedenis in de hulpverlening hebben. De onderzoekers adviseren om deze hulpvorm eerder in de jeugdzorgketen een plek te geven, om zwaardere vormen van zorg en overlast te voorkomen. Volgens Bijzonder Jeugdwerk moet dat niet standaard zo zijn, maar is het vooral belangrijk om goed te kijken naar de behoefte van de jongere en zijn ouders. Begeleider Rien van den Heuvel: “Een hulptraject is altijd maatwerk. Het gaat erom dat je het juiste aanbod doet op het juiste moment.”

Flexibel inzetten Bijzonder Jeugdwerk heeft een lange traditie met ervaringsleren. “We werken op dit moment samen met zo’n 35 zorggezinnen in Noord-Brabant en Noord- en Midden-Limburg. In Frankrijk zijn een aantal zorggezinnen betrokken bij het PEL-project. De ‘boerderij’ wordt door ons zeer flexibel ingezet: sommige jongeren wonen een deel van de week thuis en een deel van de week bij het zorgbedrijf. Of alleen een weekend, ook dat komt voor, afhankelijk van de hulpvraag. Niet alleen de jongere, ook zijn ouders worden ambulant begeleid. Heel belangrijk is de goede match tussen een jongere en het zorgbedrijf. Daar besteden we veel aandacht aan.”

Authentiek
Het gewoon kunnen meedraaien en meewerken in een gezin, zo verklaart Rien van den Heuvel het succes van deze hulpvorm. “De jongeren worden op de boerderij geprikkeld om ander gedrag te laten zien, te leren omgaan met verantwoordelijkheden. Ze krijgen de kans om te ervaren dat mensen anders met hen omgaan als zij zelf ook anders met de ander omgaan. De situatie is minder kunstmatig dan de relatie cliënt-hulpverlener. De feedback die ze van het boerengezin krijgen, de waardering voor hun inspanningen, is authentiek en puur. Dat geldt ook voor het contact met de dieren. Het zorgbedrijf is een positieve, stimulerende omgeving, waarin jongeren het beste van zichzelf laten zien.”

De komende jaren wordt onderzoek gedaan naar de effecten op langere termijn. Ook Bijzonder Jeugdwerk zal bij dit onderzoek betrokken zijn.

Lees het onderzoeksverslag (samenvatting)
Lees het verhaal van Sjors op de boerderij

Vragen over het onderzoek?
Mail naar Ronald de Meyer van Praktikon: r.demeyer@acsw.ru.nl

Vragen over ervaringsleren op de boerderij?
Neem contact op met Rien van den Heuvel: r.van.den.heuvel@bj.nl of 0493-312589

Informatie en aanmelden:
Zorggezinnen/zorgbedrijven
Project Ervarings Leren

Zelf zorggezin worden? Klik hier voor meer informatie.