Luisteren naar cliënten levert zoveel op!

Ben je ooit zelf cliënt geweest?
“Nee, maar ik heb wel 35 jaar in de binnenstad van Helmond gewerkt als maatschappelijk werker met multiprobleem gezinnen. Rond mijn pensionering ben ik gevraagd om voorzitter te worden van de cliëntenraad. Dat leek me erg leuk. Ik ben geen mens om niks te doen; ik blijf graag bezig met mijn vak.”

En is het ook leuk?
“Jazeker, ik doe het al 6 jaar met plezier. Het doet me goed om te zien dat de rol van de cliëntenraad gegroeid is. De organisatie heeft wel aan ons moeten wennen. Een paar jaar geleden was het helemaal niet zo vanzelfsprekend dat de cliëntenraad bij beleidszaken werd betrokken. Maar het wordt steeds normaler dat we worden geïnformeerd en uitgenodigd.”

Waar praat de cliëntenraad zoal over?
“Over allerlei beleidszaken, zoals reglementen, de ontwikkelingen in Grave, de transitie jeugdzorg, de samenwerking met het onderwijs, trajectbehandeling etc. We brengen gevraagd en ongevraagd advies uit aan het management.”

Wie zitten er in de cliëntenraad?
“In totaal 5 ouders (vooral van ex-cliënten), 4 jongeren (vanuit de jongerenraden in Grave en Deurne), 2 begeleiders van de jongerenraden en ikzelf als voorzitter. We worden ondersteund door een secretaris, Maarten Peeters. De cliëntenraad is een enthousiaste club, maar één doelgroep is ondervertegenwoordigd: de ouders van de huidige jongeren. Ik zou aan iedereen willen vragen om ouders warm te maken voor de cliëntenraad. Ook hun mening willen we heel graag horen!”

Waarom is het belangrijk dat jongeren en ouders gehoord worden?
“Omdat de jeugdzorg er is voor de cliënt en niet andersom. Het gaat om de toekomst van gezinnen, niet om de toekomst van instellingen. Als je datgene wilt doen wat cliënten vooruit helpt, dan is het heel logisch om cliënten zelf te vragen wat ze willen.”

Gebeurt dat dan niet?
“Het gebeurt al wel meer, zeker bij Bijzonder Jeugdwerk, maar nog steeds te weinig. Organisaties hebben niet altijd dezelfde belangen als cliënten. Kijk maar naar trajectbehandeling, dat nu speerpunt is bij Bijzonder Jeugdwerk en ook elders in de residentiële jeugdzorg. Waarom zou een jongere de hele week in een internaat moeten wonen als hij liever een paar dagen per week thuis wil zijn? Die vraag werd vroeger nooit gesteld, want het gebouw en het personeel waren er nu eenmaal.”

Welke thema’s blijven terugkeren in de cliëntenraad?
“Jongeren en ouders willen dat er meer naar ze geluisterd wordt. Ze willen meer inspraak bij het opstellen van het behandelplan. Ze willen meer betrokken worden bij het maken van regels en afspraken, zoals bedtijden. En ze willen keuzes voorgelegd krijgen. Bijvoorbeeld dat jongeren zelf mogen kiezen wie hun mentor wordt in plaats van iemand toegewezen krijgen.”

Zijn jongeren wel in staat om verstandige keuzes te maken?
“Ja, beter dan je denkt. Ze weten zelf ook wel dat ze geen lieverdjes zijn, maar het enige wat ze willen is serieus genomen worden. Ik ben tijdens vergaderingen altijd weer verrast hoe goed ze hun verhaal en gevoel kunnen verwoorden en hoe ze in staat zijn om naar zichzelf te kijken.”

Is de cliëntenraad ook buiten BJ actief?
“Ja, we laten onze stem ook horen in Brabantse cliëntenplatforms en belangenorganisaties. In de provincie Brabant staan we bekend als een van de actiefste cliëntenraden. Zo hebben we op provinciaal niveau aangedrongen om iets te doen aan de 18+ problematiek. Als jongeren 18 jaar worden, vallen ze wettelijk buiten de jeugdzorg, terwijl ze vaak nog niet zelfstandig genoeg zijn. Wij vinden dat jongeren ook na hun 18e nog hulp moeten kunnen krijgen om zelfstandig te worden. Dit onderwerp staat inmiddels op de agenda van de landelijke politiek, maar het is nog niet concreet aangepakt. Onlangs was het onderwerp weer actueel vanwege de moord op een Haagse juwelier. Dan hoor je politici weer praten over de jeugdzorg en het optrekken van de leeftijd naar 23 jaar. We hopen dat het er nu eindelijk van komt.”

Wat vindt de cliëntenraad van de transitie?
“De transitie van de jeugdzorg is een ingrijpende verandering waar we ons actief op voorbereiden, samen met andere cliëntenraden in Zuidoost Brabant. We zien het als een kans om luid en duidelijk de stem van de cliënt te laten horen. Zo hebben we onlangs twee bijeenkomsten over dit onderwerp belegd, waarin we aan cliënten en ex-cliënten vroegen: ‘Als jij ’t voor het zeggen had, wat zou je dan veranderen in de jeugdzorg?’ We kregen veel adviezen, maar we hoorden als belangrijkste punt terug: ‘Er moet meer naar cliënten geluisterd worden’. Cliënten hebben blijkbaar nog steeds het gevoel dat er beleid wordt gemaakt óver hen en niet mét hen.”

Kunnen cliënten wel meepraten over abstracte onderwerpen?
“Jazeker, dat valt erg mee. Als je de zaken duidelijk uitlegt, kunnen ze prima aangeven wat ze willen. Ze geven hun mening eerlijk en positief.”

Wat doet Bijzonder Jeugdwerk al goed als het gaat om cliëntparticipatie?
“Ik vind het goed dat er op alle locaties aandachtsfunctionarissen Cliëntparticipatie actief zijn. Als ik deze mensen spreek, word ik geraakt door hun enthousiasme. Via hen hoor ik over de dilemma’s in de begeleiding, waar medewerkers mee worstelen, maar ook hoeveel vreugde ze hebben in het vak. Het valt me op hoe groot de betrokkenheid is van medewerkers bij hun jongeren. Ik merk dat ze bereid zijn om de grenzen van de bureaucratie op te zoeken in het belang van de cliënt. Als ik die verhalen hoor, weet ik weer waar ik mijn motivatie vandaan haal.”

Zitten er ook moeilijke kanten aan het voorzitterschap?
“Ja, het is soms lastig om mijn rol zuiver te houden. Als je vaker bij organisatiekwesties betrokken wordt, loop je het gevaar dat je steeds meer begrip krijgt voor de organisatie, en daar ben ik nou juist niet voor aangesteld. Ik wil kritisch blijven, in het belang van de cliënt en daar moet ik mezelf op blijven wijzen.”

Heb je zelf kinderen?
“Ja, ik heb vier volwassen kinderen, die al het huis uit zijn. En 2 kleinkinderen van 15 en 1 jaar.”

Wat vind je de meest positieve ontwikkeling binnen Bijzonder Jeugdwerk?
“Trajectbehandeling, omdat het zo sterk gericht is op het toekomstperspectief van de cliënt. Te lang is de jeugdzorg gericht geweest op problemen, terugkijken op alles wat er fout ging. Trajectbehandeling gaat uit van kansen en mogelijkheden van jongeren. Dat vind ik een goede insteek. Maar trajectbehandeling zal pas echt succes hebben als jongeren en ouders ook feitelijk meer invloed krijgen en kunnen meebeslissen over de geboden hulp. Daar willen we vanuit de cliëntenraad kritisch op zijn. Bijzonder Jeugdwerk doet het helemaal niet zo slecht als ik het vergelijk met andere instellingen, maar we moeten waakzaam blijven.”

Hoe zie je de toekomst van de jeugdzorg?
“Waar ik het meest bang voor ben, zijn de bezuinigingen. Als de gemeente straks moet kiezen tussen nieuwe lantaarnpalen of de jeugdzorg, waar gaat het geld dan naartoe? Ik moet zeggen dat Bijzonder Jeugdwerk erg goed bezig is in de wijken in Helmond. Dat schept vertrouwen. Op zich vind ik het positief dat de gemeente straks de regie krijgt. De gemeente zit veel dichter op gezinnen dan de Provincie. Alleen al dáárdoor zou het beter moeten gaan. Hoe dan ook: de cliëntenraad zal zijn stem laten horen, het is hoog tijd dat de cliënt gehoord wordt!”

Lees ook het interview met Van Lieshout over de transitie jeugdzorg. Klik hier
Wil je in contact komen met de cliëntenraad van Bijzonder Jeugdwerk? Mail dan naar clientenraad@bj.nl

Tekst: Margriet Heebing