Minder gedwongen afzonderingen in de JeugdzorgPlus

Er wordt steeds minder gedwongen afgezonderd in de instellingen voor gesloten jeugdhulp, de zogenoemde JeugdzorgPlus. Onderzoekers van de Academische Werkplaats Risicojeugd concluderen in het eindrapport van het project ‘Ik laat je niet alleen’ dat er sprake is van een “stabiele en steeds verder doorzettende significante daling van het aantal gedwongen afzonderingen van jongeren die in de JeugdzorgPlus verblijven.” Het rapport waarschuwt ook, want het einddoel van nul afzonderingen is nog niet in zicht: “Er is geen tijd om achterover te leunen.”

De jeugdzorgplusinstellingen, en zo ook Bijzonder Jeugdwerk, stelden zichzelf in 2018 twee gezamenlijke doelen: minder jongeren in de JeugdzorgPlus en (op termijn) geen gedwongen afzonderingen meer. Sinds 2017 is het aantal jongeren in de JeugdzorgPlus met bijna dertig procent gedaald, en sinds de eerste nulmeting in 2019 gaat ook het aantal gedwongen afzonderingen in alle instellingen omlaag. “Dat is de lijn die we willen zien,” zegt Bas Timman, bestuurslid van Jeugdzorg Nederland, “maar we realiseren ons ook dat er meer moet gebeuren.”

Activiteiten instellingen

De Academische Werkplaats Risicojeugd constateert dat het “zeer aannemelijk” is dat de daling is toe te schrijven aan activiteiten die instellingen hebben ondernomen om gedwongen afzonderingen terug te dringen: een grotere focus op behoeften van individuele jongeren, een uitgebreider en gevarieerder dagprogramma, andere methodieken en meer training en aandacht voor intervisie en supervisie van professionals. Daarnaast is het gezamenlijk leren door professionals over jeugdzorgplusinstellingen heen, de zogenoemde ambassadeurs van ‘Ik laat je niet alleen’, een effectief middel geweest.

Wat realiseren we binnen Bijzonder Jeugdwerk

SafePath

Binnen Bijzonder Jeugdwerk kunnen we afzonderingen steeds beter voorkomen. Hiervoor zetten we de methodiek SafePath in. De (gemiste) basisbehoeften staan hierbij centraal en onze professionals werken vanuit een presente basishouding. Vanuit SafePath noemen we dit limited reparenting, waarbij onze professionals de gezonde volwassenen is, die de jongere biedt wat hij/zij heeft gemist in de kindertijd en op die manier de onderliggende schema’s repareert.

Flex-moment

Bijzonder Jeugdwerk heeft daarnaast het flex-moment geïmplementeerd binnen de JeugdzorgPlus behandelgroepen. Het doel hierbij is dat onze jongeren leren om een moment van rust voor zichzelf te creëren. Het wonen op een leefgroep met de daarbij horende dynamiek, maakt het extra belangrijk om te leren om jezelf op tijd terug te trekken, te ontspannen en/of om in rust te werken aan persoonlijke (behandel)doelen. Bijzonder Jeugdwerk vindt het een belangrijke ontwikkelingstaak van de jongeren om hierin zelf verantwoordelijkheid te (leren) nemen.

Het uitgangspunt is dat jongeren het flex-moment invullen passend bij hun krachten en kwetsbaarheden. Met alle jongeren wordt een plan op maat gemaakt rondom de invulling van het flex-moment. Op het moment dat de jongeren (nog) niet in staat zijn om dit zelfstandig vorm te geven, zal de mentor samen met deze jongere afspraken maken hoe hij/zij dit moment vormgeven. Het doel is dat de jongeren op termijn zelfstandig* invulling kunnen gaan geven aan het flex-moment.

* Zelfstandig vorm kunnen geven betekent in deze context: – zonder hulp en steun van anderen, zowel groepsgenoten als groepsleiding – zijn anderen niet tot last – passend binnen een veilig leefklimaat.

Boventallige terreindienst

Een derde middel om bovenstaande doelstelling te bereiken is de inzet van een boventallige terreindienst. Dit is een pedagogisch medewerker die inzetbaar is ten behoeve van het terrein. Dit behoeft meerdere doelen, maar één doel hierbij is om jongeren waarbij sprake is van oplopende spanning en/of escalatie vanuit nabijheid en steun weer tot rust te laten komen. Dit voorkomt escalaties en hierdoor ook een mogelijke gedwongen afzondering.

Blijven innoveren

Bijzonder Jeugdwerk blijft innoveren en zoeken naar verbeterpunten om de ambitie te behalen. Een voorbeeld hiervan is dat Bijzonder Jeugdwerk gaat onderzoeken of de inzet van SafePath in combinatie met Verbindend Gezag effectief is, en bijdraagt aan het verminderen van gedwongen afzonderingen.

Aanbevelingen

In het rapport ‘Ik laat je niet alleen’ staat ook een aantal aanbevelingen. Zo wordt geadviseerd te blijven investeren in professionals en in cultuurverandering, goed te luisteren naar jongeren en ervaringsdeskundigen, met en van elkaar te leren gebruikmakend van data, en te komen tot kleinere groepen en kleinschalige voorzieningen. Bas Timman, Jeugdzorg Nederland: “We nemen alle aanbevelingen ter harte. Dat vraagt allereerst wat van de instellingen zelf en wat van alle instellingen gezamenlijk. Het vraagt echter ook wat van de bredere omgeving van de JeugdzorgPlus, van de verwijzers tot de gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de jeugdhulp. Deze jongeren zijn onze gezamenlijke verantwoordelijkheid. Om het beter te doen zullen we iedereen dus moeten (blijven) betrekken.”

Definitie gedwongen afzonderingen: Bij het terugdringen van gedwongen afzonderingen wordt de volgende definitie gehanteerd: ‘gedwongen afzonderen betreft het tegen de wil van de jongere plaatsen in een ruimte die hij of zij niet mag of kan verlaten’. De jeugdzorgplusinstellingen hebben bewust gekozen voor een brede definitie en meer te doen dan alleen het sluiten van de separeerruimtes. Ze willen daarmee voorkomen dat het probleem wordt verplaatst en er op een andere manier op een andere plek gedwongen wordt afgezonderd.